Magnitote pueri, sic itur ad astra…
Θαρσείτε τέκνα, ούτως αφικνείσθε εις αστέρας…
ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ – Δικηγόρος
Τι μπορεί να θεωρηθεί ως «επιστημονική φαντασία»; Η επιστήμη είναι ισχύουσα γνώση και κανόνες αποδεδειγμένοι. Αντίθετα, η φαντασία είναι ένας κόσμος από καταστάσεις και εικόνες λογικής, εικασίας και επιθυμητής αλήθειας, που υπάρχει ως ιδέα και μπορεί να υπάρχει –και ίσως να ισχύει– ως πραγματικότητα, αλλά πρέπει πρώτα να αποδειχθεί. Η επιστημονική φαντασία είναι αυτό ακριβώς το ενδιάμεσο στάδιο μεταξύ της καθεστηκυίας επιστήμης (δηλαδή της ισχύουσας γνώσης με τους αποδεδειγμένους κανόνες) και της φαντασίας που αναμένει τις επιστημονικές αποδείξεις για να καταστεί και αυτή επιστήμη, δηλαδή γνώση.
Ήταν «επιστημονική φαντασία» για την εποχή τους τα συγγραφικά έργα-μυθιστορήματα του Ιουλίου Βερν, που δημοσιεύτηκαν από τα μέσα του 19ου αιώνα; Αναμφίβολα ναι, αφού ανέφεραν ανήκουστες για τότε ιδέες, όπως υποβρύχια στα βάθη των ωκεανών και ταξίδι στη Σελήνη με καύσιμο το νερό. Μετά όμως από δύο-τρεις γενιές, τα έργα του Ιουλίου Βερν θεωρούνται «κλασικά» μυθιστορήματα, που δεν ξενίζουν με το περιεχόμενό τους, μια που όσα περιγράφονται σε αυτά αποδείχθηκαν αλήθεια και θεωρούνται πλέον ως συνηθισμένες εκφάνσεις της επιστήμης.
Με αυτά τα δεδομένα, μάλλον δεν είναι φρόνιμο να προτρέχουμε και να υποτιμούμε a priori τα συγγραφικά έργα επιστημονικής φαντασίας, αφού πολλές φορές το περιεχόμενό τους μπορεί να αποδειχθεί πρωτότυπο και ανατρεπτικό από πλευράς πνευματικής αναζήτησης, αλλά παράλληλα και αντικείμενο μελλοντικών εφαρμογών της επιστήμης.
Και όπως πιστεύει ο συγγραφέας του παρόντος μυθιστορήματος, Ιωάννης Χριστοδούλου (και συμφωνώ πλήρως μαζί του): «Αυτό είναι το “μοιραίο”, αλλά και το ωραίο της επιστήμης. Η αναγκαιότητα να αυτοαναιρείται, ώστε να εξελίσσεται. Εάν δεν είχε τέτοια δυνατότητα, θα ήταν απλά μια θρησκεία ή ένα δόγμα αμετάβλητο στον χρόνο. Δεν θα υπήρχε εξέλιξη και η ανθρωπότητα θα περιοριζόταν σε προσευχές, με την ελπίδα της βοήθειας του “από μηχανής θεού”. Εκεί βασίζεται, κατά τη γνώμη μου, η εξέλιξη του είδους μας. Στην αμφισβήτηση, στη φαντασία και στη λογική».
Και μόνο οι αναφορές, στις πρώτες σελίδες του λογοτεχνικού κειμένου, για «οσόεδρα και οσοεδρικά σύμπαντα» και ότι «χρόνος δεν υπάρχει κάπου στο μέλλον», αρκούν για να εξάψουν τη φαντασία και να φουντώσουν την περιέργεια του αναγνώστη για τη συνέχεια. Εκτός από την περιπετειώδη –και συχνά απρόβλεπτη– πλοκή του μυθιστορήματος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι θεωρητικές συλλήψεις του συγγραφέα για τη θεωρία της Τηλεΰλης και των ειδώλων, καθώς και για την ενεργειακή οιονεί αυτοδυναμία του πειραματικού σκάφους TELEMAT.
Επειδή όμως υπάρχει και ζωή εκτός από την επιστήμη και τις ποικιλότροπες επιστημονικές αναφορές, μπορεί κανείς να ανιχνεύσει στο μυθιστόρημα ΣΕΛΗΝΗ – Βίοι παράλληλοι ιδιαίτερες προσεγγίσεις και στάσεις ζωής. Όπως π.χ. τα διλήμματα και οι αμφιβολίες του κεντρικού ήρωα σχετικά με το να μοιραστεί και με ποιον τις ανακαλύψεις του και τις γνώσεις του ή η επιθυμία του να ολοκληρώσει την αποστολή του για τη σωτηρία της Γης, με τεράστιο κίνδυνο ζωής, αγνοώντας πολλαπλές ενδείξεις και προειδοποιήσεις (άραγε πόσοι είναι πραγματικά οι άνθρωποι που θα διακινδύνευαν τη ζωή τους για τους συνανθρώπους τους, αλλά και για τον πλανήτη τους…).
Ή ακόμα και τα βασανιστικά και ταυτόχρονα πολύ εύλογα ερωτήματα σχετικά με τους εξωγήινους: «Γιατί οι γνώσεις αυτές να παραμένουν κρυφές από την ανθρωπότητα, εάν οι προθέσεις των εξωγήινων δεν παρουσίαζαν απειλή για τον άνθρωπο και τον πλανήτη τους; Γιατί οι εξωγήινοι να θέλουν να παραμένουν αφανείς, εάν οι ίδιοι είχαν αρετές και ήθος που τους ανάγκαζε σε μια συνεργασία, μόνο όμως με μερικούς χιλιάδες ανθρώπους κι όχι με όλους; Τι τους εμπόδιζε; Τι φοβόντουσαν;»
Οι τελικές αποκαλύψεις είναι συγκλονιστικές – όχι γιατί ο κεντρικός ήρωας είναι αλάνθαστος (έχουμε ειλικρινά κορεστεί από «αλάνθαστους» πρωταγωνιστές), αλλά γιατί, παρά τις όποιες λανθασμένες επιλογές του, τα αποτελέσματα αυτών των επιλογών μπορούν να αναστραφούν από τη δύναμη του γήινου πνεύματός του και της ανθρώπινης ψυχής του.
Εν κατακλείδι, η ανάγνωση της ΣΕΛΗΝΗΣ είναι τόσο συναρπαστική και απολαυστική όσο και η εμπειρία ενός διαστημικού ταξιδιού χωρίς γνώση του τελικού προορισμού. Η πορεία δεν είναι προκαθορισμένη, μια που οι κανόνες και οι αρχές του ταξιδιού δεν έχουν ακόμη οριοθετηθεί, ενώ το τέλος (με τη διττή έννοια του σκοπού και του τερματισμού) είναι απροσδιόριστο μέχρι το… τέλος.
Στο κάτω-κάτω, ποιος μπορεί σήμερα να διαβεβαιώσει με απόλυτη σιγουριά και επιστημονική γνώση ότι είναι πλήρως εσφαλμένες οι αναφορές και οι καταστάσεις που προβάλλει ο συγγραφέας ή/και ότι δεν υπάρχουν εξωγήινοι που αλληλοεπιδρούν στην κοινωνία μας;
Οπότε, πεδίο δόξης λαμπρόν αναμένει τους αναγνώστες-ιχνηλάτες που, με όπλο τους την επιστήμη (δηλαδή τη γνώση) αλλά και την πολύστροφη φαντασία τους, καλούνται να απολαύσουν την πορεία της ανάγνωσης της ΣΕΛΗΝΗΣ. Άλλωστε, πέραν των μη επανδρωμένων διαστημοπλοίων, ο άνθρωπος ως οντότητα μόνο μέχρι τη Σελήνη έφθασε (αν και μπορεί να μην έφθασε και εκεί, σύμφωνα με διάφορες θεωρίες συνομωσίας…).
Για το βήμα επέκεινα της Σελήνης, οι τολμηροί πρέπει να υιοθετήσουν και να ενστερνισθούν ως ακράδαντη πίστη την προμετωπίδα τούτου του προλόγου: «Να έχετε θάρρος, παιδιά, έτσι φθάνει κανείς στα αστέρια…».
Ιωάννης Σπηλιόπουλος, Δ.Ν.
Δικηγόρος
